“Wat ben je aan het doen?’, vraagt een meisje uit groep 5. ‘Ik maak een armbandje van loom (een nieuwe rage met elastiekjes)’, zeg ik. ‘Wat mooi. Ik wil er ook één’, zegt het meisje. ‘Wil jij het ook proberen om er zelf één te maken?’, vraag ik. ‘Nee’, zegt het meisje resoluut, ‘Dat kan ik niet’. Ik geef haar het papiertje met de eenvoudige instructies en vraag haar dat te lezen. Na het lezen vraag ik haar of ze het wil proberen. ‘Nee, ik kan dat niet’, zegt ze opnieuw. ‘Je kan het NOG niet. Je kan het wel leren’, leg ik uit. ‘Nee, dat lukt me nooit’, sluit het meisje af en ze zoekt een manier om weg te komen.
Het maken van dit armbandje is niet moeilijk voor dit meisje. Het is wel nieuw voor haar en het vraagt een moment van leren. Ze kan het nog niet en dat geeft haar een niet comfortabel gevoel. Dit meisje heeft de overtuiging dat ze het ‘niet kan’ en is waarschijnlijk niet in staat om er ‘nog’ niet van te maken. En dat is het toverwoord om te leren: leren is iets nog niet kunnen. Dat is iets heel anders dan ‘ik kan het niet’.
Kinderen hebben altijd een mindset (overtuiging). En wat kinderen doen, is de bevestiging zoeken van hun overtuiging. Een overtuiging over jezelf of over je mogelijkheden tot leren heeft dus gevolgen. Je spant je namelijk in om de bevestiging van die overtuiging te krijgen. Bij een overtuiging ‘ik kan het niet’ zoek je de bevestiging van ‘niet kunnen’ en dus niet proberen. Bij een overtuiging ‘ik kan het nog niet’ kom je in beweging: ik kan het proberen, want ik kan het nu niet, maar straks waarschijnlijk wel.
Een overtuiging ‘ik kan het niet’ is het geluid van een vaste mindset. Een overtuiging ‘ik kan het nog niet’ is het geluid van een groei mindset. Een vaste mindset helpt niet bij leren. Een groei mindset wel. Bij een vaste mindset koester je het ‘slim overkomen’ en je wilt hierin niet je gezicht verliezen. Dus: ga je uitdagingen vermijden, bij moeilijkheden geef je snel op, ga je in de verdediging, inspanningen zijn een teken van ‘dom zijn’, feedback probeer je te negeren en het succes van anderen is een bedreiging.
Bij een groei mindset heb je het verlangen om te leren. Dus: ga je uitdagingen aan, geef je niet op bij tegenslag, zie je inspanningen als een weg tot meesterschap, wil je leren van feedback en is het succes van anderen inspiratie.
Carol Dweck heeft veel onderzoek gedaan naar kinderen op de basisschool, voortgezet onderwijs, studenten, (top)sporters en volwassenen. Waarom slaagt de ene persoon wel en de andere persoon niet, terwijl ze allebei dezelfde intelligentie of competenties hebben? Dit ligt vaak aan je mindset. En dit gaat zelfs verder dan de mindset van de persoon zelf. Ook de mindset van de omgeving van het kind (leerkrachten, ouders) hebben invloed op het succes van het kind of zelfs een hele klas bleek uit een onderzoek. In het onderzoek kregen leerkrachten in het voortgezet onderwijs te horen dat een bepaalde klas ‘VWO-plus’ waren. In werkelijkheid was het een ‘Havo-VWO’ klas. Met kerst waren echter alle rapporten van deze leerlingen op VWO-plus niveau.
Een vaste mindset is ook zichtbaar in het brein. Uit een onderzoek bleken leerlingen met een vaste mindset een hele andere hersenactiviteit te tonen, dan leerlingen met een groei mindset. Toen beide groepen een toets hadden gemaakt, bleek de groep met een vaste mindset wel hersenactiviteit te tonen toen de uitslag van de toets werd verteld (voldoende of onvoldoende). Echter, bij het geven van de uitleg over de foutieve antwoorden (leren), bleek de hersenactiviteit bij deze groep nihil. Bij de groep van de groei mindset was juist bij het krijgen van feedback over de foutieve antwoorden veel hersenactiviteit zichtbaar. Zij wilden leren.
Kun je de mindset van je kind veranderen? Ja, dat kan. Het vraagt van leerkrachten en ouders om steeds procesgerichte feedback te geven op de inzet en de aanpak van het kind. Stop ook met excuses voor het kind: waarom iets niet goed is gegaan en de verantwoordelijkheid buiten zichzelf te leggen. Steek energie in wat nodig is om het wel te laten lukken…….het is nu nog niet gelukt, maar met inspanning, feedback op het proces en leren van het succes van anderen zou het op een dag wel kunnen.
PS. Weet je dat olifanten een fixed mindset kunnen hebben? Als klein olifantje worden ze met een touw aan hun poot op een bepaalde plaats gehouden. Als ze later groot en sterk zijn, dan kunnen ze met hetzelfde touw op hun plaats gehouden worden. De grote, krachtige olifant kan met gemak zichzelf bevrijden………maar de olifant doet dit niet. Hij is overtuigd dat hij het niet kan, omdat hij ooit heeft ervaren dat hij het niet kon.
Wat geloof jij over jezelf op basis van oude ervaringen?