Als ik met leerkrachten spreek over de opleiding Specialist hoogbegaafdheid, die ik verzorg, dan valt me op dat veel leerkrachten één module zeer gewenst aanvullend vinden. Dit is de module ‘Empathie en relatie’.
En als ik ouders spreek dan valt het op, dat veel ouders een weg zoeken om het onderwerp ’empathie en relatie’ bespreekbaar te maken. Zij hebben te maken met een (hoog)begaafd sensitief kind die zich niet lekker voelt op school.
Dit blog is geschreven voor leerkrachten, maar ook voor ouders is het vast informatief.
Waarom trekt juist zo’n module veel belangstelling bij leerkrachten? Ik denk dat ik het antwoord weet. Een leerkracht verwoordde dit mooi (en vast herkenbaar bij ouders): “Niet iedereen kan laten zien wat ze in huis hebben, de kinderen zijn eigenlijk hun eigen grootste vijand, door de drempels die ze zelf leggen, het moet zo in het moment vallen, timing en schakeltijd is heel belangrijk bij deze kinderen, ze zijn gevoelig. Ook zijn ze zo bezig met de verwachting van anderen. Het blijft zoeken hoe je het beste met ze om kan gaan.”
De leerkrachten en ouders, die de bovenstaande uitspraak herkennen, weten dat hoogbegaafdheid verder reikt dan cognitieve intelligentie of een IQ cijfer. Zij ervaren de gevoeligheden van deze kinderen in de klas of thuis. Er is dan ook allerlei onderzoek beschikbaar over de intense gevoelens en sensitiviteit van hoogbegaafde kinderen & volwassenen. Soms onderzoeken specifiek gericht op hoogsensitiviteit en soms onderzoeken gericht op de combinatie hoogbegaafdheid en sensitiviteit.
Professor Elke van Hoof (VUB) heeft inmiddels een eigen onderzoek gedaan onder 1.500 volwassenen en 800 kinderen. Een belangrijk resultaat uit dit onderzoek is het feit dat er in de hersenen zichtbaar sprake is van ‘een diepgaande verwerking’. Dit is dus te meten en te zien in de hersenen. Het informatieverwerkingssysteem werkt anders bij mensen met de eigenschap hoogsensitiviteit. Zij missen een filter voor de prikkels: alles komt dus ongefilterd binnen.
Elke van Hoof verwoordt dit mooi: “Bij de minste prikkel begint je geest te associëren en ben je in gedachten al veel verder dan de mensen met wie je aan het praten bent. Ze kijken vreemd op als je je gedachten hardop formuleert, ze vinden dat je het veel te moeilijk maakt.”
Voor (hoog)begaafde sensitieve leerlingen is het belangrijk dat zij ‘de wereld’ in hun eigen tempo mogen verwerken. Des te pijnlijker (en dat doet dan echt pijn bij mij) vond ik het laatst om in een artikel te lezen waarin stond: ‘deze kinderen moeten gewoon naar de posters van het biologielokaal kijken ook al krijgen ze er nachtmerries van’.
Ik begrijp wel de achterliggende reden: het leren omgaan met de wereld en alles wat daarin gebeurt. Dit werd beschreven als: ‘je moet zoeken naar de balans van goed laten voelen én prikkelen’. Maar dit kan dus ook in eigen tempo.
Goed laten voelen en prikkelen is van belang.
Goed laten voelen en overprikkelen bestaat niet: je voelt je namelijk niet goed als je overprikkeld wordt. En je voelt je ook niet goed als je onderprikkeld bent. Dat maakt de combinatie van (hoog)begaafdheid en sensitiviteit zo boeiend: balans houden in over- en onderprikkeling.
Tips voor in de klas of thuis
Bij emoties hebben deze kinderen in dat moment maar twee dingen nodig namelijk rust en erkenning. Je hoeft niet veel te zeggen, laat erkenning blijken en geef rust. Dan geef je ruimte voor het eigen tempo. Bespreek vooraf (dus niet tijdens de emotie) wat rust geeft voor dit specifieke kind. Dan weet je wat je kunt doen als het zover is. Dit kalmeert het kind én jezelf.
Preventief is het van belang om te zorgen dat kinderen weten waarom je iets doet of zegt, voor wie de boodschap is bedoeld en wat je van hen verwacht. Ik heb regelmatig kinderen in de klas flink zien schrikken en zien huilen als de leerkracht ‘boos’ was op de klas. Feitelijk was niet de gehele klas lastig. Het gaat vaak om een aantal leerlingen die slecht luisteren en niet aan het werk gaan. Het aanspreken van de gehele klas kan dan een flinke en langdurige impact hebben op de sensitieve leerling.
Ook zijn zij (continue) bezig met voelen wat de omgeving verwacht. Zij plaatsen die zelf bedachte verwachtingen binnen een beperkt eigen perspectief en levenservaring. Er gaat dus wel eens iets mis met die gedachten. Dit kost veel energie, stress en onnodige problemen. Vertel dus wat je verwacht en overleg samen.
Extra tip voor thuis
‘In the event of an emotional breakdown……place cat here (zie foto bij dit blog)’. Veel (hoog)begaafde sensitieve kinderen hebben baat bij een huisdier en in de natuur te zijn. Dus als weer gevraagd wordt om dat lieve hondje, katje of cavia bedenk dan dat het aaien van dieren zomaar heel veel rust kan geven.
De eigenschap mag er dus zijn maar vraagt ook om ontwikkeling.
Als je namelijk meer informatie opneemt, dan kun je ook meer, mits je weet hoe. Bij de combinatie (hoog)begaafdheid en hoogsensitiviteit kan het kind bijvoorbeeld sneller patronen zien. Patronen herkennen is handig, we hebben het nodig om bijvoorbeeld waarschuwingssignalen of juist kansen tijdig te signaleren. Verder levert hoogsensitiviteit meer creativiteit en inlevingsvermogen op en je bent in staat non-verbale signalen beter op te pikken. Het is fijn als deze kinderen dit in verbinding met anderen en zonder schaamte mogen ontwikkelen.
Al nieuwsgierig geworden naar de opleiding of de losse module ‘empathie en relatie’? Download en lees dan: de informatiebrochure.
In maart 2016 starten we: mocht je interesse hebben, laat het me dan weten.